Wydarzenia Aktualności

Rozwój otwartych zasobów naukowych

W roku 2020 powiększyły się zasoby Biblioteki Nauki, które rozwijamy we współpracy z bazami bibliograficznymi oraz wydawcami i redakcjami czasopism naukowych. Pod koniec ubiegłego roku w serwisie znajdowało się ponad 320 tys. pełnych tekstów artykułów z 1010 czasopism naukowych. Z końcem grudnia 2020 roku liczba artykułów przekroczyła 390 tys., a łączna liczba czasopism wynosi prawie 1140.

W Repozytorium CeON, które daje wszystkim polskim badaczom możliwość prostego i szybkiego umieszczenia prac naukowych w otwartym dostępie, znajduje się już ponad 17,5 tys. publikacji. Z serwisu skorzystało ponad 12 tys. autorów, którzy udostępnili m.in. artykuły, książki, doktoraty czy materiały konferencyjne.

Otwarte zasoby rozwijamy ponadto w serwisie Otwórz Książkę oraz w Repozytorium Otwartych Danych RepOD, w którym dostępnych jest ponad 120 zestawów danych badawczych. Prowadzimy też Agregator CeON, który działa jako wspólny punkt dostępu do zasobów polskich otwartych repozytoriów.

Nowe serwisy do udostępniania wyników badań

Rok 2020 był czasem wytężonej pracy nad projektami realizowanymi w ramach Poddziałania 2.3.1. Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa.

W ramach projektu Platforma Polskich Publikacji Naukowych powstaje nowa platforma służąca do przechowywania i udostępniania publikacji. Znajdą się na niej czasopisma udostępniane obecnie w Bibliotece Nauki, książki z serwisu Otwórz Książkę w nowych formatach, a także zasoby pozyskane w ramach projektu. Platforma zostanie uruchomiona na początku roku 2021. Za realizację projektu odpowiada Interdyscyplinarne Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego Uniwersytetu Warszawskiego.

W ramach projektu Dziedzinowe Repozytoria Otwartych Danych Badawczych już w połowie 2020 roku zostały udostępnione użytkownikom trzy repozytoria. Repozytorium Danych Społecznych (RDS) oraz Macromolecular Xtallography Raw Data Repository (MX-RDR) mają charakter dziedzinowy, natomiast nowa wersja Repozytorium Otwartych Danych RepOD to repozytorium ogólnego przeznaczenia, które pozwala na udostępnianie danych ze wszystkich dziedzin nauki. Z serwisów korzystać mogą wszyscy naukowcy, niezależnie od afiliacji. Za realizację projektu w ramach Uniwersytetu Warszawskiego odpowiadają Interdyscyplinarne Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego (lider) oraz Instytut Studiów Społecznych im. Roberta Zajonca. Partnerami projektu są Instytut Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk oraz Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu. 

Bierzemy też udział w realizacji projektu Udostępnianie cyfrowe zasobów polskich czasopism z nauk przyrodniczych i rolniczych w bazie AGRO, którego liderem jest Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu. W projekcie prowadzona jest digitalizacja kilkudziesięciu tysięcy pełnych tekstów artykułów z archiwalnych numerów wybranych czasopism. Interdyscyplinarne Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego Uniwersytetu Warszawskiego jako partner projektu rozwijało w jego ramach oprogramowanie do prowadzenia baz bibliograficznych YADDA.

Szkolenia z zakresu otwartej nauki

Równolegle do rozwoju infrastruktury, oprogramowania i zasobów organizujemy szkolenia z zakresu otwartej nauki. Z uwagi na pandemię COVID-19 większość tegorocznych szkoleń odbyła się w formie webinariów. Pozwoliło to na zwiększenie liczby uczestników, którzy mogli dołączyć do spotkań z dowolnego miejsca w Polsce i na świecie.

W ramach projektu Platforma Polskich Publikacji Naukowych organizowane są szkolenia dla wydawców i redaktorów czasopism naukowych. Przybliżają one publikowanie w otwartym dostępie, licencje Creative Commons, a także powstającą w ramach projektu platformę. W 2020 roku odbyło się jedno szkolenie stacjonarne oraz siedem webinariów; w sumie we wszystkich spotkaniach wzięło udział ponad 350 osób.

W ramach projektu Dziedzinowe Repozytoria Otwartych Danych Badawczych od marca tego roku co miesiąc odbywają się szkolenia z zarządzania danymi badawczymi dla badaczy, bibliotekarzy i pracowników wspierających naukowców w zarządzaniu danymi. W sumie w 10 szkoleniach wzięło udział ponad 600 osób.

Poza realizowanymi projektami w 2020 roku organizowaliśmy także inne szkolenia i webinaria m.in. w ramach Tygodnia Otwartego Dostępu czy we współpracy z instytucjami naukowymi zainteresowanymi wdrażaniem rozwiązań wspierających otwartą komunikację naukową. W ramach Krajowych Warsztatów Otwartego Dostępu OpenAIRE odbyły się spotkania dotyczące polityk otwartości w zakresie publikacji oraz danych badawczych.

Działania informacyjne i promocja otwartej nauki

Wiedzę na temat otwartego dostępu do publikacji i danych badawczych, a także istotnych inicjatyw i wydarzeń w Polsce i na świecie przekazujemy również w serwisie Otwarta Nauka. W tym roku uważnie śledziliśmy w szczególności rozwój Planu S, działania Narodowego Centrum Nauki w zakresie przyjęcia polityki otwartego dostępu oraz inne inicjatywy, takie jak przygotowania do programu Horyzont Europa, powstanie nowej platformy wydawniczej Open Research Europe czy rekomendacje UNESCO dotyczące otwartej nauki. W serwisie Otwarta Nauka ukazały się w tym roku wywiady z prof. Zbigniewiem Błockim, Dyrektorem Narodowego Centrum Nauki, prof. Johanem Rooryckiem, pełniącym rolę Open Access Championa w Koalicji S oraz z Wojciechem Murdzkiem, Ministrem Nauki i Szkolnictwa Wyższego. W promocji otwartej nauki i informowaniu o ważnych inicjatywach i wydarzeniach wykorzystujemy ponadto media społecznościowe oraz comiesięczny newsletter.

25 listopada 2020 roku odbyła się druga część Krajowych Warsztatów Otwartego Dostępu OpenAIRE, poświęcona działaniom w obszarze zarządzania danymi badawczymi i ich otwartego udostępniania. Program wydarzenia obejmował wprowadzenie organizatorów, prezentacje trzech instytucji oraz wykład na temat polityki otwartości Narodowego Centrum Nauki.

Podsumowanie wydarzenia oraz prezentacje znaleźć można na stronie poświęconej politykom otwartości.

Jednym z działań podjętych w ramach przygotowań do warsztatów było monitorowanie polityk otwartości wdrażanych przez polskie jednostki naukowe. Informacje na ten temat gromadzone są od połowy 2019 roku i stale aktualizowane m.in. na stronie Polski w serwisie OpenAIRE oraz na stronie poświęconej warsztatom i politykom otwartości. 

W najnowszym numerze Biuletynu EBIB, w całości poświęconym otwartemu udostępnianiu danych badawczych, ukazał się artykuł na temat projektu Dziedzinowe Repozytoria Otwartych Danych Badawczych. Przedstawiono w nim genezę, założenia, cele i planowane rezultaty projektu: trzy repozytoria funkcjonujące w oparciu o otwarte oprogramowanie Dataverse, a także opracowywane i sukcesywnie udostępniane zbiory danych badawczych z zakresu krystalografii, nauk społecznych i innych dziedzin. Artykuł przybliża ponadto program szkoleń z zarządzania danymi badawczymi, organizowanych w ramach projektu od jesieni 2019 roku.

Projekt Dziedzinowe Repozytoria Otwartych Danych Badawczych ma na celu poprawę dostępności zasobów nauki dzięki ich udostępnieniu w repozytoriach otwartych danych badawczych, a także poprawę jakości udostępnianych danych i metadanych oraz ułatwienie ich lepszego wykorzystania. W ramach projektu utworzone i uruchomione zostały trzy repozytoria. Repozytorium Danych Społecznych (RDS) oraz Macromolecular Xtallography Raw Data Repository (MX-RDR) mają charakter dziedzinowy, natomiast nowa wersja Repozytorium Otwartych Danych RepOD to repozytorium ogólnego przeznaczenia. Z repozytoriów korzystać mogą wszyscy polscy badacze, niezależnie od afiliacji instytucjonalnej. Więcej informacji znaleźć można na stronie projektu.

W ramach tegorocznego Tygodnia Otwartego Dostępu zorganizowaliśmy 4 webinaria na temat różnych aspektów otwartego udostępniania danych badawczych. 21 października naszym gościem był Iain Hrynaszkiewicz, który wygłosił wykład „Six things publishers can do to promote open research data” kierowany do wydawców czasopism naukowych. Wykład dotyczył działań wydawców w zakresie otwartego udostępniania danych badawczych powiązanych z publikowanymi artykułami. Iain Hrynaszkiewicz omówił możliwe formy wspierania autorów w otwartym udostępnianiu danych. Prelegent opowiedział również o inicjatywie grupy Data policy standardisation and implementation działającej w ramach Research Data Alliance, której celem jest wypracowanie jednolitych ram polityk w zakresie otwartych danych badawczych. Prezentacja z webinarium dostępna jest na naszym profilu SlideShare.

W czwartek 23 października odbyły się dwa webinaria na temat Repozytorium Otwartych Danych Badawczych RepOD. Spotkania zorganizowane zostały we współpracy z Biblioteką Uniwersytetu Łódzkiego oraz Biblioteką Uniwersytecką w Warszawie. Podczas szkoleń omówiony został proces deponowania danych badawczych w repozytorium oraz podstawowe funkcje serwisu. Repozytorium Otwartych Danych RepOD uruchomione zostało w nowej odsłonie w połowie tego roku. W ramach projektu Dziedzinowe Repozytoria Otwartych Danych Badawczych powstały ponadto dwa repozytoria dziedzinowe: Repozytorium Danych Społecznych oraz Macromolecular Xtallography Raw Data Repository.

Ostatnie webinarium, skierowane w szczególności do doktorantów i badaczy na wczesnym etapie kariery naukowej, stanowiło wprowadzenie do zagadnień związanych z otwartym udostępnianiem danych badawczych. Omówione zostały korzyści płynące z udostępniania danych, polityki otwartości obejmujące dane badawcze oraz zasady FAIR i dobre praktyki w zakresie zarządzania danymi. 

Wszystkie tegoroczne szkolenia odbywały się w formie zdalnej. W sumie w webinariach uczestniczyło ponad 200 osób. 

W dniach 19-25 października 2020 r. odbędzie się Tydzień Otwartego Dostępu, który w tym roku organizowany jest pod hasłem: „Otwieraj z sensem: działaj, by wyrównywać szanse i zapobiegać wykluczeniu”. Motyw przewodni zaproponowany przez organizację SPARC, organizatora światowych obchodów tygodnia, jest wynikiem dyskusji na temat otwartości jako narzędzia do budowania bardziej sprawiedliwych systemów wymiany wiedzy. Wydarzenie ma charakter globalny i społecznościowy - każdy może włączyć się w obchody, organizując spotkanie, seminarium, warsztaty czy webinarium. Więcej informacji na temat Tygodnia Otwartego Dostępu w Polsce znaleźć można w portalu Uwolnij Naukę.

Jak co roku, jako Platforma Otwartej Nauki angażujemy się w to wydarzenia. Ze względu na pandemię COVID-19 tegoroczne szkolenia organizowane są w formie webinariów.

21 października 2020 - webinarium "Six things publishers can do to promote open research data" z udziałem Iaina Hrynaszkiewicza, eksperta w zakresie otwartej nauki, od wielu lat współpracującego z wydawcami czasopism naukowych, obecnie pracownika PLOS (Public Library of Science). Więcej informacji i rejestracja: http://pon.edu.pl/aktualnosci/186-webinarium-six-things-publishers-can-do-to-promote-open-research-data 

22 października 2020 - webinaria "Jak korzystać z Repozytorium Otwartych Danych RepOD?", dwa szkolenia: o godz. 11:00 organizowane we współpracy z Biblioteką Uniwersytetu Łódzkiego (więcej informacji: http://www.lib.uni.lodz.pl/openaccess/) oraz o godz. 14:00 z Biblioteką Uniwersytecką w Warszawie (https://www.buw.uw.edu.pl/webinarium-jak-korzystac-z-repozytorium-otwartych-danych-repod/).

23 października 2020 - webinarium "Otwarte dane badawcze - wprowadzenie". Więcej informacji i rejestracja: http://pon.edu.pl/aktualnosci/185-webinarium-otwarte-dane-badawcze-wprowadzenie

Zapraszamy na webinarium "Six things publishers can do to promote open research data", które odbędzie się 21 października 2020, o godz. 11:00 w ramach Tygodnia Otwartego Dostępu 2020.

Wydarzenie kierowane jest do wydawców i redaktorów czasopism naukowych zainteresowanych wdrażaniem najwyższych standardów wydawniczych oraz promowaniem transparentności i otwartości badań naukowych. Podczas webinarium wykład wygłosi Iain Hrynaszkiewicz, ekspert w zakresie otwartej nauki, od wielu lat współpracujący z wydawcami czasopism naukowych, obecnie pracownik PLOS (Public Library of Science). 

Uwaga: wykład prowadzony będzie w języku angielskim. Udział w wydarzeniu jest bezpłatny; liczba miejsc jest ograniczona (decyduje kolejność zgłoszeń). Formularz rejestracyjny: https://pon.clickmeeting.com/open_data_publishers/register

Six things publishers can do to promote open research data - Iain Hrynaszkiewicz 

Increasing transparency in research data can be achieved by publishers in six key areas: (1) understanding researchers’ needs, problems and motivations through user research (2) raising awareness of issues and encouraging behavioural and cultural change, by introducing consistent journal policies on sharing research data (3) enabling peer reviewer engagement with research data where possible (4) improving scholarly communication infrastructure by partnering with data repositories and increasing data discoverability; (5) increasing incentives for practising open research with content types, citation potential and digital badges for transparency; and (6) by being open ourselves, by sharing publisher data and user research, and through industry and community collaboration.

Iain Hrynaszkiewicz is Publisher, Open Research at Public Library of Science (PLOS), where he leads the conceptualisation and development of new products, policies and services that support and enable open science. Iain was previously Head of Data Publishing at Springer Nature where he developed and implemented research data policies and services, and was publisher of Nature Research Group’s Scientific Data journal. He has also been Outreach Director at Faculty of 1000 (F1000), and spent seven years at the first commercial open access publisher BioMed Central (BMC) in a variety of editorial, publishing and product/policy development roles. Iain is part of several research/publishing community projects related to data sharing and reproducible research. He founded and is co-chair of an Interest Group in the Research Data Alliance (RDA) that is setting standards for journal research data policy globally, and founder of the annual early-career researcher conference, Better Science through Better Data. He has published numerous papers related to data sharing, open access, and the role of publishers in reproducible research - one of which has been cited nearly 200 times. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-9673-5559 

Zapraszamy na webinarium „Otwarte dane badawcze - wprowadzenie”, podczas którego przedstawione zostaną najważniejsze informacje na temat otwartego udostępniania danych badawczych: korzyści związane z udostępnianiem danych, wymogi instytucji finansujących badania naukowe oraz dobre praktyki i zasady FAIR. Webinarium kierowane jest w szczególności do doktorantów. Szkolenie organizowane jest przez Platformę Otwartej Nauki w ramach Tygodnia Otwartego Dostępu 2020.

Webinarium odbędzie się 23 października 2020 r. w godz. 12:00 - 13:00.

Liczba miejsc jest ograniczona, decyduje kolejność zgłoszeń. Prosimy o rejestrację poprzez formularz ClickMeeting: https://pon.clickmeeting.com/otwarte-dane-badawcze-wprowadzenie  

We wrześniu 2020 r. Uniwersytet Warszawski przystąpił do OpenAIRE, organizacji rozwijającej europejską infrastrukturę otwartej nauki i wspierającej badaczy oraz instytucje w udostępnianiu wyników badań. Projekty OpenAIRE na UW oraz w całym kraju prowadzi Interdyscyplinarne Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego, jeden z głównych partnerów technicznych projektu. Działająca w ICM UW Platforma Otwartej Nauki zaangażowana jest ponadto w prowadzenie Krajowego Biura Otwartego Dostępu OpenAIRE, które wspiera polskich badaczy w otwartym udostępnianiu wyników badań poprzez działania informacyjne i szkoleniowe.

Więcej informacji o OpenAIRE uzyskać można na stronie organizacji oraz podczas OpenAIRE Week, wydarzenia organizowanego online w dniach 12-16 października 2020 r., w ramach którego zaplanowane są popołudniowe sesje otwarte dla wszystkich zainteresowanych. Podczas webinariów i paneli dyskusyjnych przedstawione zostaną zarówno serwisy OpenAIRE, jak i działania na rzecz promocji otwartej komunikacji naukowej. 

We wrześniu 2020 roku liczba polskich czasopism naukowych udostępnianych w Bibliotece Nauki osiągnęła 1100. Czasopisma dostępne są bezpłatnie i w wersjach pełnotekstowych wraz z metadanymi. Obejmują one wszystkie obszary wiedzy, a wśród tytułów ostatnio dodanych lub uzupełnionych o nowe treści znalazły się czasopisma z takich dyscyplin nauki jak medycyna, biologia czy inżynieria mechaniczna. Łączna liczba artykułów udostępnianych w Bibliotece Nauki w otwartym dostępie wraz z metadanymi wynosi teraz ponad 373 000.