25 listopada 2020 roku odbyła się druga część Krajowych Warsztatów Otwartego Dostępu OpenAIRE, poświęcona działaniom w obszarze zarządzania danymi badawczymi i ich otwartego udostępniania. Program wydarzenia obejmował wprowadzenie organizatorów, prezentacje trzech instytucji oraz wykład na temat polityki otwartości Narodowego Centrum Nauki.
Najpierw Jakub Szprot kierujący pracami Platformy Otwartej Nauki w ICM UW powitał gości oraz omówił cele inicjatywy; następnie Natalia Gruenpeter przedstawiła działania Krajowego Biura Otwartego Dostępu OpenAIRE oraz Platformy Otwartej Nauki, a Wojciech Fenrich przybliżył repozytoria danych badawczych uruchomione w połowie 2020 roku w ramach projektu Dziedzinowe Repozytoria Otwartych Danych Badawczych.
Następnie wystąpili zaproszeni goście: doktor Anna Wałek z Politechniki Gdańskiej, doktor Leszek Szafrański z Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Bożena Bednarek-Michalska z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Prezentacje przybliżyły działalność szkoleniową i konsultacyjną w zakresie tworzenia planów zarządzania danymi badawczymi oraz otwierania danych badawczych.
Doktor Anna Wałek wskazała istotne konteksty tych działań, w szczególności wymogi Narodowego Centrum Nauki, ale także dobre praktyki i rozwiązania promowane w różnych politykach i inicjatywach na rzecz otwartych danych, m.in. zasadę „as open as possible, as closed as necessary” czy zasady FAIR. Prelegentka omówiła także działalność Centrum Kompetencji Otwartej Nauki w Bibliotece Politechniki Gdańskiej oraz założenia projektu „Most Danych: Multidyscyplinarny Otwarty System Transferu Wiedzy”. Ważnym elementem działań podejmowanych na Politechnice Gdańskiej, omawianym także podczas dyskusji na czasie, był wypracowany w instytucji proces konsultowania, poprawiania i realizowania planów zarządzania danymi badawczymi.
Doktor Leszek Szafrański szczegółowo omówił działania w zakresie zarządzania danymi badawczymi prowadzone na Uniwersytecie Jagiellońskim. Wsparcie badaczy odbywa się poprzez szkolenia, mailowe i telefoniczne konsultacje oraz recenzje planów zarządzania danymi badawczymi. Dodatkowo, badacze korzystać mogą z przykładowego planu zarządzania danymi, który zawiera propozycje wypełnienia poszczególnych punktów. Otwarte udostępnianie wyników badań reguluje „Polityka otwartego dostępu do publikacji naukowych i danych badawczych pracowników i doktorantów Uniwersytetu Jagiellońskiego” przyjęta w grudniu 2019 roku. Podczas wystąpienia przedstawiony został także schemat systemu Repozytorium UJ, które służy do gromadzenia i udostępniania zarówno publikacji, jak i danych badawczych.
Podczas ostatniej prezentacji Bożena Bednarek-Michalska omówiła działania i decyzje związane z tworzeniem repozytorium danych badawczych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, które aktualnie prowadzone będzie jako kolekcja instytucjonalna w ramach Repozytorium Otwartych Danych RepOD. Wiele uwagi prelegentka poświęciła także szkoleniom z zarządzania danymi badawczymi, współpracy z badaczami oraz digitalizacji archiwalnych zasobów na przykładzie danych astronomicznych. Efektem działań na rzecz zarządzania danymi badawczymi są ponadto przykładowe plany zarządzania danymi badawczymi udostępnione na stronie Biblioteki Uniwersyteckiej w Toruniu.
We wszystkich prezentacjach oraz w dyskusji prowadzonej na czacie istotne okazały się następujące zagadnienia, które uznać można zarazem za wyzwania stojące przed wieloma jednostkami naukowymi w Polsce:
- odniesienie się do polityk otwartości i wymogów instytucji finansujących badania naukowe,
- rozwijanie infrastruktury służącej do przechowywania i udostępniania danych badawczych,
- budowanie zespołu wspierającego badaczy w zarządzaniu danymi oraz rozwijanie kompetencji pracowników w tym zakresie,
- wypracowanie systemu wsparcia badaczy oraz wpisanie go w instytucjonalne procedury składania wniosków o granty badawcze,
- stworzenie efektywnego systemu szkoleń z zarządzania danymi badawczymi.
Po przerwie wystąpiła doktor Laura Bandura-Morgan z Narodowego Centrum Nauki, która przybliżyła politykę instytucji w zakresie danych badawczych. Punktem wyjścia było wskazanie korzyści płynących z właściwego zarządzania danymi i ich otwartego udostępniania. Należy do nich m.in. zabezpieczenie danych przed utratą, zapewnienie wyższej jakości danych czy zwiększenie oddziaływania badań i cytowalności publikacji powiązanych z udostępnionymi danymi. Następnie omówione zostało planowanie zarządzania danymi badawczymi, uwzględniające kolejne etapy realizacji projektu badawczego. Prelegentka omówiła też kryteria oceny planów zarządzania danymi badawczymi, m.in. przyjęcie adekwatnych i standardowych dla dyscypliny rozwiązań, możliwość realizacji planu czy uwzględnienie rozwiązań sprzyjających otwartości.
W wydarzeniu wzięło udział ponad 60 osób z różnych jednostek naukowych, które realizują, wdrażają bądź przygotowują polityki otwartości. W zdecydowanej większości byli to uczestnicy pierwszej części warsztatu, która odbyła się w czerwcu 2020 roku, także w formie zdalnej konferencji. W przeprowadzonej wówczas ankiecie końcowej uczestnicy wskazali tematy, które warto podjąć na kolejnych spotkaniach, m.in. Plan S i polityka otwartości Narodowego Centrum Nauki, sporządzanie planów zarządzania danymi badawczymi, otwarte udostępnianie danych badawczych, infrastruktura otwartego dostępu.
Listopadowe spotkanie, od początku zaplanowane jako druga część warsztatu, stanowiło zatem kontynuację działań podjętych w czerwcu. Podczas dyskusji na czacie uczestnicy wyrazili także chęć uczestnictwa w kolejnych spotkaniach i wydarzeniach, których celem będzie wymiana doświadczeń w zakresie otwartego udostępniania wyników badań naukowych.