Wydarzenia Aktualności

26 kwietnia jest Światowym Dniem Własności Intelektualnej. Święto to zostało ustanowione w 2000 roku przez Światową Organizację Własności Intelektualnej, aby popularyzować wiedzę na temat tej gałęzi prawa oraz jej wpływu na życie codzienne, twórczość artystyczną, rozwój ekonomiczny czy innowacje. Z okazji tego wydarzenia przez cały ostatni tydzień kwietnia organizowane są konferencje, debaty, wykłady i spotkania.

W ramach tegorocznego Dnia Własności Intelektualnej dr Krzysztof Siewicz z zespołu Platformy Otwartej Nauki weźmie udział w dwóch wydarzeniach.

26 kwietnia 2021 r. - wystąpienie „Platforma Otwartej Nauki ICM UW - infrastruktura dla otwartego dostępu do publikacji naukowych i danych badawczych" w ramach konferencji „Ochrona innowacji w przedsiębiorstwie - komercjalizacja w czasach pandemii”. Prezentacja w sesji „Innowacje jako narzędzie wyjścia z kryzysu”. Konferencja organizowana jest przez Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej we współpracy z Giełdą Papierów Wartościowych i Siecią Badawczą Łukasiewicz. Konferencja odbędzie się online, rejestracja nie jest wymagana, link do wydarzenia zamieszczony będzie na stronie wydarzenia.

29 kwietnia 2021 r. - wykład „Prawne aspekty udostępniania danych badawczych”, podczas którego omówione zostaną konsekwencje dla korzystania i udostępniania danych wynikające ze współwystępowania w ramach jednego zbioru danych różnych reżimów ochrony, przynależnej często różnym podmiotom. Wydarzenie w ramach IP Week z PACTT (Porozumienie Akademickich Centrów Transferów Technologii). Program i rejestracja na stronie PACCT. 

W programie IV Pomorskiej Konferencji Open Science, która odbędzie się w dniach 14-16 kwietnia 2021 r., znalazły się dwa wystąpienia pracowników Interdyscyplinarnego Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego Uniwersytetu Warszawskiego. W sesji na temat projektów i inicjatyw wspierających otwarte udostępnianie wyników badań naukowych, która odbędzie się drugiego dnia konferencji, Natalia Gruenpeter zaprezentuje wnioski ze szkoleń z zarządzania danymi badawczymi, a Wojciech Fenrich założenia i cele projektu Dziedzinowe Repozytoria Otwartych Danych Badawczych.

Konferencja poświęcona jest udostępnianiu danych badawczych, a jej celem jest m.in. zebranie i zaprezentowanie doświadczeń polskich instytucji naukowych w zakresie otwierania danych badawczych. Wydarzenie współfinansowane jest z projektu „Most Danych”. Program wraz z formularzem rejestracyjnym dostępny jest na stronie konferencji.

18 marca 2021 r. odbył się CESSDA Data Day poświęcony możliwościom i wyzwaniom związanym z gromadzeniem danych społecznych w Polsce. W wydarzeniu udział wzięli przedstawiciele konsorcjum CESSDA (Consortium of European Social Science Data Archives), polskich instytucji naukowych oraz prowadzonych w ich ramach archiwów danych społecznych i repozytorium. Podczas wydarzenia przedstawione zostały także działania Platformy Otwartej Nauki oraz projekt Dziedzinowe Repozytoria Otwartych Danych Badawczych.

Program obejmował poranną sesję wystąpień, dyskusję oraz szkolenie z zarządzania danymi w naukach społecznych. Jako pierwszy wystąpił Ron Dekker, dyrektor konsorcjum CESSDA, głównego organizatora wydarzenia. Prezentacja dotyczyła działań i celów konsorcjum, zarówno w obszarze infrastruktury i narzędzi, jak i rozwoju kompetencji w zakresie zarządzania danymi badawczymi, a także zmian i trendów obserwowanych w praktykach gromadzenia danych. Kolejne prezentacje dotyczyły polskich archiwów. Marcin Zieliński, kierownik Polskiego Archiwum Danych Społecznych, przedstawił cele, historię oraz zasady funkcjonowania archiwum danych ilościowych, natomiast Piotr Filipkowski, kierownik Archiwum Danych Jakościowych, cele, specyfikę i zasady funkcjonowania archiwum danych jakościowych. Podczas prezentacji poruszone zostały kwestie związane z otwartym udostępnianiem danych, ich długoterminowym przechowywaniem, a także możliwością ponownego wykorzystywania, m.in. w dydaktyce akademickiej czy w kolejnych badaniach.

Ostatnia prezentacja dotyczyła nowej infrastruktury służącej do udostępniania danych badawczych. Wojciech Fenrich z Interdyscyplinarnego Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego Uniwersytetu Warszawskiego przedstawił projekt Dziedzinowe Repozytoria Otwartych Danych Badawczych, w ramach którego w 2020 roku uruchomione zostało Repozytorium Danych Społecznych (RDS). Omówione zostały założenia, cele i rezultaty projektu, a także techniczne aspekty działania repozytorium, które otwarte jest dla wszystkich zainteresowanych użytkowników i służy do udostępniania danych jakościowych oraz ilościowych. W repozytorium dostępne są kolekcje Polskiego Archiwum Danych Społecznych i Archiwum Danych Jakościowych. Serwis prowadzony jest przez Instytut Studiów Społecznych in. Roberta Zajonca Uniwersytetu Warszawskiego i Instytut Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk oraz Interdyscyplinarne Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego Uniwersytetu Warszawskiego.

Wszystkie prezentacje udostępnione zostały na stronie wydarzenia. 

W dyskusji udział wzięli Ron Dekker, prof. Hanna Bojar, zastępczyni Dyrektora ds. socjologii IFiS PAN, prof. Zbigniew Błocki, dyrektor Narodowego Centrum Nauki, prof. Mirosława Grabowska, dyrektor Centrum Badania Opinii Społecznej oraz prof. Przemysław Urbańczyk, członek grupy roboczej dot. strategii ESFRI (European Strategy Forum on Research Infrastructures). Podczas rozmowy omawiano kwestie związane z otwartym dostępem do wyników badań, potrzebami polskich badaczy i instytucji, a także rozwojem odpowiedniej infrastruktury krajowej oraz możliwościami jej integracji z infrastrukturami europejskimi. Poruszone został też tematy długotrwałego przechowywania danych oraz praktyk dzielenia się wynikami badań naukowych.

Po przerwie odbyło się szkolenie z zarządzania danymi badawczymi w naukach społecznych, które poprowadzili pracownicy ICM UW, ISS UW oraz IFiS PAN. Program szkolenia obejmował trzy bloki zagadnień: wprowadzenie do zarządzania danymi badawczymi, dane badawcze w naukach społecznych oraz prawne aspekty zarządzania danymi i ich otwartego udostępniania.

18 marca 2021 r. odbędzie się CESSDA Data Day 2021, wydarzenie poświęcone możliwościom i wyzwaniom związanym z gromadzeniem danych społecznych i prowadzeniem archiwów danych społecznych w Polsce.

Wydarzenie rozpocznie się od porannej sesji, w ramach której zaplanowane są cztery prezentacje:

• Benefits of joining CESSDA and Data Sharing in Europe - Ron Dekker (CESSDA),
• Polish Social Science Archive for Quantitative Data - Marcin Zielinski (PADS),
• Polish Social Science Archive for Qualitative Data - Piotr Filipkowski (ADJ),
• New Infrastructure for Opening Social Science Data - Jakub Szprot (ICM UW).

Po krótkiej przerwie odbędzie się panel dyskusyjny na temat danych badawczych z zakresu nauk społecznych oraz różnych aspektów udostępniania danych istotnych z perspektywy instytucji oraz badaczy.

W ramach sesji popołudniowej zaplanowane zostało szkolenie z zarządzania danymi badawczymi w naukach społecznych, które poprowadzą pracownicy Interdyscyplinarnego Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego UW, Instytutu Studiów Społecznych UW oraz Instytutu Filozofii i Socjologii PAN. Szkolenie prowadzone będzie w języku polskim.

Program wraz z formularzem rejestracyjnym dostępny jest na stronie wydarzenia.

W Repozytorium CeON znajduje się już ponad 18 000 publikacji w otwartym dostępie. W serwisie znaleźć można artykuły naukowe, monografie, doktoraty oraz innego typu treści naukowe, np. materiały konferencyjne oraz raporty. Ponad 11 000 publikacji dostępnych jest na otwartych licencjach.

Repozytorium CeON jest adresowane do całego polskiego środowiska naukowego. Z możliwości upowszechniania dorobku naukowego za jego pośrednictwem skorzystało już ponad 12 300 osób.

Zapraszamy do korzystania z zasobów Repozytorium i udostępniania w nim publikacji!

Umowy transformacyjne to jeden z mechanizmów umożliwiających zmianę obecnego modelu funkcjonowania czasopism naukowych. Polega on na stopniowym zastępowaniu opłat za dostęp do treści czasopism opłatami za publikacje w otwartym dostępie. Celem jest przejście do modelu otwartego dostępu, gwarantującego bezpłatny i natychmiastowy dostęp do pełnych treści recenzowanych publikacji, bez barier technicznych i prawnych, najlepiej z wykorzystaniem wolnych licencji.

Obecnie coraz więcej konsorcjów zrzeszających biblioteki uniwersyteckie, instytuty badawcze i inne jednostki naukowe negocjuje z wydawcami czasopism naukowych warunki umów, dążąc do zmiany modelu subskrypcyjnego na modele uwzględniające publikacje w otwartym dostępie (np. read and publish). Aktywne w tym obszarze inicjatywy, m.in. OA2020, Plan S czy ESAC (Efficiency and Standards for Article Charges), zmierzają do wypracowania bardziej przejrzystych i jawnych zasad wydatkowania środków publicznych i rozliczania się z komercyjnymi wydawcami, a także do ujednolicenia strategii negocjacyjnych w skali globalnej.

W raporcie „Transformative Agreements: Overview, Case Studies, and Legal Analysis” zaprezentowana została aktualna sytuacja w zakresie umów transformacyjnych, w szczególności rozwiązania wypracowane podczas negocjacji w wybranych krajach oraz prawne aspekty umów. W rozdziale pierwszym omówione zostały zapisy dotyczące umów transformacyjnych w Planie S, w rozdziale drugim – umowy i negocjacje w wybranych krajach europejskich oraz w Stanach Zjednoczonych. Rozdział trzeci stanowi prawną analizę wybranych umów transformacyjnych udostępnianych w rejestrze ESAC Transformative Agreement Registry. Rozdział czwarty zawiera studia przypadków, czyli pogłębione analizy sytuacji w Niemczech, Szwecji i Norwegii opracowane przez autorów i autorki z wymienionych krajów. W rozdziale piątym zawarte zostały rekomendacje, które dotyczą zarówno kwestii prawnych, jak i negocjacji umów z wydawcami czasopism naukowych.

Raport pod redakcją Jakuba Szprota i Natalii Gruenpeter został opracowany w ramach działań Platformy Otwartej Nauki przez zespół autorów z Interdyscyplinarnego Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego Uniwersytetu Warszawskiego (Natalia Gruenpeter, Nikodem Rycko, Krzysztof Siewicz, Jakub Szprot). Publikacja jest dostępna na licencji Creative Commons Attribution 4.0 International (CC BY). Można ją pobrać ze strony Platformy Otwartej Nauki: http://pon.edu.pl/nasze-publikacje.

W styczniu 2021 r. odbędą się 2 szkolenia na temat danych badawczych. Pierwsze poświęcone będzie zarządzaniu danymi badawczymi w naukach społecznych, drugie, kierowane w szczególności do doktorantów, stanowić będzie wprowadzenie do otwartego udostępniania danych badawczych.

21 stycznia 2021, 11:30 - 15:30, Szkolenie z zarządzania danymi badawczymi w naukach społecznych

Szkolenie organizowane w ramach projektu Dziedzinowe Repozytoria Otwartych Danych Badawczych przez Interdyscyplinarne Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego i Instytut Studiów Społecznych im. Roberta Zajonca Uniwersytetu Warszawskiego oraz Instytut Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk.

Program obejmuje trzy bloki zagadnień:

• wprowadzenie do zarządzania danymi i ich otwartego udostępniania,
• udostępnianie danych badawczych w naukach społecznych i prezentacja Repozytorium Danych Społecznych (RDS),
• prawne aspekty udostępniania danych badawczych.

Szczegółowy program i formularz rejestracyjny dostępne są na stronie projektu.

28 stycznia 2021, 14:00 - 15:00, Otwarte dane badawcze - wprowadzenie 

Podczas webinarium przedstawione zostaną najważniejsze informacje na temat zarządzania danymi badawczymi i ich otwartego udostępniania:

• korzyści związane z udostępnianiem danych,
• wymogi instytucji finansujących badania naukowe,
• dobre praktyki i zasady FAIR,
• repozytoria otwartych danych.

Szkolenie organizowane we współpracy z Krajowym Biurem Otwartego Dostępu OpenAIRE. Webinarium kierowane jest w szczególności do doktorantów. Formularz rejestracyjny dostępny jest na platformie ClickMeeting.

Rozwój otwartych zasobów naukowych

W roku 2020 powiększyły się zasoby Biblioteki Nauki, które rozwijamy we współpracy z bazami bibliograficznymi oraz wydawcami i redakcjami czasopism naukowych. Pod koniec ubiegłego roku w serwisie znajdowało się ponad 320 tys. pełnych tekstów artykułów z 1010 czasopism naukowych. Z końcem grudnia 2020 roku liczba artykułów przekroczyła 390 tys., a łączna liczba czasopism wynosi prawie 1140.

W Repozytorium CeON, które daje wszystkim polskim badaczom możliwość prostego i szybkiego umieszczenia prac naukowych w otwartym dostępie, znajduje się już ponad 17,5 tys. publikacji. Z serwisu skorzystało ponad 12 tys. autorów, którzy udostępnili m.in. artykuły, książki, doktoraty czy materiały konferencyjne.

Otwarte zasoby rozwijamy ponadto w serwisie Otwórz Książkę oraz w Repozytorium Otwartych Danych RepOD, w którym dostępnych jest ponad 120 zestawów danych badawczych. Prowadzimy też Agregator CeON, który działa jako wspólny punkt dostępu do zasobów polskich otwartych repozytoriów.

Nowe serwisy do udostępniania wyników badań

Rok 2020 był czasem wytężonej pracy nad projektami realizowanymi w ramach Poddziałania 2.3.1. Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa.

W ramach projektu Platforma Polskich Publikacji Naukowych powstaje nowa platforma służąca do przechowywania i udostępniania publikacji. Znajdą się na niej czasopisma udostępniane obecnie w Bibliotece Nauki, książki z serwisu Otwórz Książkę w nowych formatach, a także zasoby pozyskane w ramach projektu. Platforma zostanie uruchomiona na początku roku 2021. Za realizację projektu odpowiada Interdyscyplinarne Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego Uniwersytetu Warszawskiego.

W ramach projektu Dziedzinowe Repozytoria Otwartych Danych Badawczych już w połowie 2020 roku zostały udostępnione użytkownikom trzy repozytoria. Repozytorium Danych Społecznych (RDS) oraz Macromolecular Xtallography Raw Data Repository (MX-RDR) mają charakter dziedzinowy, natomiast nowa wersja Repozytorium Otwartych Danych RepOD to repozytorium ogólnego przeznaczenia, które pozwala na udostępnianie danych ze wszystkich dziedzin nauki. Z serwisów korzystać mogą wszyscy naukowcy, niezależnie od afiliacji. Za realizację projektu w ramach Uniwersytetu Warszawskiego odpowiadają Interdyscyplinarne Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego (lider) oraz Instytut Studiów Społecznych im. Roberta Zajonca. Partnerami projektu są Instytut Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk oraz Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu. 

Bierzemy też udział w realizacji projektu Udostępnianie cyfrowe zasobów polskich czasopism z nauk przyrodniczych i rolniczych w bazie AGRO, którego liderem jest Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu. W projekcie prowadzona jest digitalizacja kilkudziesięciu tysięcy pełnych tekstów artykułów z archiwalnych numerów wybranych czasopism. Interdyscyplinarne Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego Uniwersytetu Warszawskiego jako partner projektu rozwijało w jego ramach oprogramowanie do prowadzenia baz bibliograficznych YADDA.

Szkolenia z zakresu otwartej nauki

Równolegle do rozwoju infrastruktury, oprogramowania i zasobów organizujemy szkolenia z zakresu otwartej nauki. Z uwagi na pandemię COVID-19 większość tegorocznych szkoleń odbyła się w formie webinariów. Pozwoliło to na zwiększenie liczby uczestników, którzy mogli dołączyć do spotkań z dowolnego miejsca w Polsce i na świecie.

W ramach projektu Platforma Polskich Publikacji Naukowych organizowane są szkolenia dla wydawców i redaktorów czasopism naukowych. Przybliżają one publikowanie w otwartym dostępie, licencje Creative Commons, a także powstającą w ramach projektu platformę. W 2020 roku odbyło się jedno szkolenie stacjonarne oraz siedem webinariów; w sumie we wszystkich spotkaniach wzięło udział ponad 350 osób.

W ramach projektu Dziedzinowe Repozytoria Otwartych Danych Badawczych od marca tego roku co miesiąc odbywają się szkolenia z zarządzania danymi badawczymi dla badaczy, bibliotekarzy i pracowników wspierających naukowców w zarządzaniu danymi. W sumie w 10 szkoleniach wzięło udział ponad 600 osób.

Poza realizowanymi projektami w 2020 roku organizowaliśmy także inne szkolenia i webinaria m.in. w ramach Tygodnia Otwartego Dostępu czy we współpracy z instytucjami naukowymi zainteresowanymi wdrażaniem rozwiązań wspierających otwartą komunikację naukową. W ramach Krajowych Warsztatów Otwartego Dostępu OpenAIRE odbyły się spotkania dotyczące polityk otwartości w zakresie publikacji oraz danych badawczych.

Działania informacyjne i promocja otwartej nauki

Wiedzę na temat otwartego dostępu do publikacji i danych badawczych, a także istotnych inicjatyw i wydarzeń w Polsce i na świecie przekazujemy również w serwisie Otwarta Nauka. W tym roku uważnie śledziliśmy w szczególności rozwój Planu S, działania Narodowego Centrum Nauki w zakresie przyjęcia polityki otwartego dostępu oraz inne inicjatywy, takie jak przygotowania do programu Horyzont Europa, powstanie nowej platformy wydawniczej Open Research Europe czy rekomendacje UNESCO dotyczące otwartej nauki. W serwisie Otwarta Nauka ukazały się w tym roku wywiady z prof. Zbigniewiem Błockim, Dyrektorem Narodowego Centrum Nauki, prof. Johanem Rooryckiem, pełniącym rolę Open Access Championa w Koalicji S oraz z Wojciechem Murdzkiem, Ministrem Nauki i Szkolnictwa Wyższego. W promocji otwartej nauki i informowaniu o ważnych inicjatywach i wydarzeniach wykorzystujemy ponadto media społecznościowe oraz comiesięczny newsletter.

25 listopada 2020 roku odbyła się druga część Krajowych Warsztatów Otwartego Dostępu OpenAIRE, poświęcona działaniom w obszarze zarządzania danymi badawczymi i ich otwartego udostępniania. Program wydarzenia obejmował wprowadzenie organizatorów, prezentacje trzech instytucji oraz wykład na temat polityki otwartości Narodowego Centrum Nauki.

Podsumowanie wydarzenia oraz prezentacje znaleźć można na stronie poświęconej politykom otwartości.

Jednym z działań podjętych w ramach przygotowań do warsztatów było monitorowanie polityk otwartości wdrażanych przez polskie jednostki naukowe. Informacje na ten temat gromadzone są od połowy 2019 roku i stale aktualizowane m.in. na stronie Polski w serwisie OpenAIRE oraz na stronie poświęconej warsztatom i politykom otwartości.