Podsumowanie roku 2021
- 28.12.2021
Rozwój otwartych zasobów naukowych i nowych serwisów
Publikacje naukowe
W roku 2021 uruchomiliśmy nową odsłonę Biblioteki Nauki, w której znalazły się czasopisma udostępniane w poprzedniej wersji serwisu, książki z serwisu Otwórz Książkę w nowych formatach, a także zasoby pozyskane w ramach projektu Platforma Polskich Publikacji Naukowych. Nowy serwis zapewnia łatwy, trwały i bezpłatny dostęp do pełnych tekstów publikacji naukowych wraz z ich metadanymi. Artykuły udostępnione są jako pliki w formacie PDF, a książki ponadto w formatach EPUB, MOBI oraz XML.
Pod koniec ubiegłego roku w poprzedniej wersji Biblioteki Nauki znajdowało się ponad 390000 artykułów z 1140 czasopism naukowych. Aktualnie w nowym serwisie znajduje się ponad 440000 artykułów z 1531 czasopism naukowych oraz ponad 650 książek. Zasoby są stale rozwijane dzięki współpracy z wydawcami oraz bazami dziedzinowymi. Projekt Platforma Polskich Publikacji Naukowych, w ramach którego powstała nowa odsłona serwisu, zakończył się 29 października 2021 r.
W 2021 r. zakończyła się także realizacja projektu Udostępnianie cyfrowe zasobów polskich czasopism z nauk przyrodniczych i rolniczych w bazie AGRO, którego liderem był Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu. W projekcie przeprowadzono digitalizację kilkudziesięciu tysięcy pełnych tekstów artykułów z archiwalnych numerów wybranych czasopism. Jako partner projektu rozwijaliśmy w jego ramach oprogramowanie do prowadzenia baz bibliograficznych YADDA.
Publikacje naukowe udostępniane są ponadto w Repozytorium CeON - serwisie, który daje wszystkim polskim badaczom możliwość zdeponowania różnego typu prac, m.in. artykułów, książek, doktoratów czy materiałów konferencyjnych. Z serwisu skorzystało ponad 13 tys. autorów, którzy udostępnili ponad 19 000 prac, w tym ponad 14 000 artykułów i ponad 2600 publikacji książkowych.
Prowadzimy też Agregator CeON, który działa jako wspólny punkt dostępu do zasobów polskich otwartych repozytoriów.
Dane badawcze
W ramach projektu Dziedzinowe Repozytoria Otwartych Danych Badawczych już w połowie 2020 roku zostały udostępnione użytkownikom trzy repozytoria. Repozytorium Danych Społecznych (RDS) oraz Macromolecular Xtallography Raw Data Repository (MX-RDR) mają charakter dziedzinowy, natomiast nowa wersja Repozytorium Otwartych Danych RepOD to repozytorium ogólnego przeznaczenia, które pozwala na udostępnianie danych ze wszystkich dziedzin nauki.
Repozytorium Danych Społecznych podzielone jest na dwie kolekcje, zawierające społeczne dane ilościowe i społeczne dane jakościowe. W 2021 r. w repozytorium publicznie udostępniono ponad 400 zbiorów. W Macromolecular Xtallography Raw Data Repository w tym roku publicznie udostępniono ponad 100 zbiorów. W RepOD sukcesywnie uruchamiane są kolejne kolekcje instytucjonalne, w których dane udostępniają współpracujące z nami uczelnie i instytuty badawcze. Projekt Dziedzinowe Repozytoria Otwartych Danych Badawczych, realizowany przez Uniwersytet Warszawski we współpracy z Instytutem Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk oraz Uniwersytetem im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, zakończył się 29 października 2021 r.
Szkolenia z zakresu otwartej nauki
W roku 2021 szkolenia z zakresu otwartej nauki z uwagi na pandemię koronawirusa organizowaliśmy prawie wyłącznie w formie zdalnej. W ramach projektu Platforma Polskich Publikacji Naukowych odbyło się 11 webinariów dla wydawców i redaktorów czasopism naukowych oraz 1 szkolenie stacjonarne zorganizowane z okazji zakończenia projektu. Program szkoleń obejmował publikowanie w otwartym dostępie, licencje Creative Commons, a także prezentację nowej wersji Biblioteki Nauki.
15 czerwca 2021 r. odbyła się ponadto konferencja inauguracyjna zorganizowana z okazji uruchomienia serwisu, w której udział wzięło ponad 320 osób z całego świata. Wydarzenie było okazją do dyskusji na temat polityk otwartości w zakresie publikacji naukowych oraz europejskich i światowych inicjatyw rozwijających infrastrukturę służącą do otwartego udostępniania czasopism naukowych. Z podsumowaniem oraz wystąpieniami prelegentów i panelistów zapoznać się można na stronie wydarzenia.
W ramach projektu Dziedzinowe Repozytoria Otwartych Danych Badawczych w 2021 r. odbyło się 10 szkoleń z zarządzania danymi badawczymi dla badaczy, bibliotekarzy i pracowników wspierających naukowców w zarządzaniu danymi, 6 webinariów na temat Repozytorium Otwartych Danych RepOD, 2 webinaria na temat Repozytorium Danych Społecznych i 2 webinaria na temat repozytorium Macromolecular Xtallography Raw Data Repository.
Poza realizowanymi projektami w 2021 roku organizowaliśmy także inne webinaria (m.in. w ramach Tygodnia Otwartego Dostępu), a także kontynuowaliśmy organizację spotkań w grupie pełnomocników ds. otwartej nauki z polskich instytucji naukowych, zapoczątkowanych w ubiegłym roku w ramach Krajowych Warsztatów Otwartego Dostępu OpenAIRE.
Działania eksperckie, informacyjne i promocja otwartej nauki
Jako centrum kompetencji w zakresie otwartej nauki śledzimy najnowsze inicjatywy i działania w tym zakresie oraz aktywnie włączamy się w promocję idei otwartej nauki. Informacje na ten temat przekazujemy w serwisie Otwarta Nauka, a także poprzez nasz newsletter i media społecznościowe. W styczniu 2021 r. opublikowaliśmy raport „Transformative Agreements: Overview, Case Studies, and Legal Analysis”, w którym przybliżyliśmy aktualną sytuację w zakresie umów transformacyjnych, w szczególności rozwiązania wypracowane podczas negocjacji w wybranych krajach oraz prawne aspekty umów.
Jesienią w magazynach i serwisach akademickich ukazała się ponadto seria publikacji dotyczących danych badawczych oraz repozytoriów utworzonych w ramach projektu Dziedzinowe Repozytoria Otwartych Danych Badawczych. Publikacje i wzmianki prasowe dotyczące naszej działalności są gromadzone na zaktualizowanej stronie ICM.
W tym roku uważnie śledziliśmy ponadto działania Koalicji S, rozwój polityki otwartej nauki w programie Horyzont Europa oraz powstawanie rekomendacji UNESCO w zakresie otwartej nauki, które zostały przyjęte w listopadzie tego roku podczas 41. sesji Konferencji Generalnej UNESCO.
W pracach komitetu doradczego UNESCO ds. otwartej nauki brał udział Jakub Szprot, kierownik zespołu Platformy Otwartej Nauki. Jakub Szprot uczestniczył również w pracach utworzonego w kwietniu tego roku przez Ministra Edukacji i Nauki Zespołu doradczego do spraw otwartych danych naukowych oraz grupy eksperckiej Komisji Europejskiej National Points of Reference on Scientific Information.
Przez cały 2021 rok nasz zespół brał także udział w seminariach, konferencjach i spotkaniach organizowanych przez inne instytucje naukowe w Polsce i za granicą. W październiku zaangażowaliśmy się w prace grup zadaniowych (Task Forces) utworzonych przez EOSC Association. Zadaniem stowarzyszenia jest zarządzanie ekosystemem European Open Science Cloud (EOSC). W grudniu 2021 r. do organizacji przystąpił także Uniwersytet Warszawski.