Aktualności

W dniach od 14 do 16 grudnia 2015 w Poczdamie odbyły się po raz kolejny warsztaty z programowania dla badaczy, tym razem skierowane do osób chcących doskonalić już posiadane umiejętnosci programistyczne. Trzydniowe warsztaty poświęcone były przede wszystkim tworzeniu narzędzi przydatnych w pracy badawczej. Zamykał je moduł poświęcony otwartemu udostępnianiu  danych badawczych i publikacji naukowych. Część programistyczna warsztatów była prowadzona Martina Callaghana z Uniwersytetu w Leeds oraz Edwina van der Helm z uniwersytetu w Lejdzie - instruktorów organizacji Software Carpentry. Moduł poświęcony otwartym publikacjom i danym - z uwzględnieniem wymogów Komisji Europejskiej w programie Horyzont 2020 - prowadziła Lidia Stępińska-Ustasiak z Platformy Otwartej Nauki ICM UW. Ta część została zorganizowana w ramach działań finansowanego przez Komisję Europejską projektu FOSTER (Facilitate Open Science Training for European Research), którego partnerem jest ICM.

Repozytorium Centrum Otwartej Nauki ma już w swoich zasobach ponad 7000 publikacji. Wśród nich znajdują się artykuły (ponad 5300), książki lub ich fragmenty (ponad 1100), doktoraty (36), materiały konferencyjne (136) i raporty (62). Zdeponowane dokumenty dotyczą różnych dziedzin naukowych: zarówno nauk humanistycznych, społecznych, przyrodniczych, jak i ścisłych. Z możliwości szybkiego i prostego udostępnienia swoich prac skorzystało już 5083 autorów. Dzięki temu, że deponowanie publikacji w Repozytorium CeON pozwala zwiększyć ich widoczność w internecie, liczba naukowców, którzy deponują tu swoje prace stale rośnie. Wielu z nich decyduje się skorzystać z licencji Creative Commons, dzięki którym czytelnicy otrzymują większe uprawnienia niż na podstawie samych tylko przepisów o dozwolonym użytku. W ostatnim czasie do repozytorium jako dobrego narzędzia upowszechniania publikacji przekonało się Europejskie Centrum Solidarności, które umieściło już m.in. tomy pokonferencyjne "Czas przełomu: Solidarność 1980-1981" i "Solidarność i upadek komunizmu".

Dane badawcze mogą powstawać w efekcie prac naukowych we wszystkich obszarach wiedzy. Często przyjmują bardzo różnorodną formę. Odpowiednie zarządzanie nimi usprawnia prowadzenie badań oraz umożliwia weryfikację ich wyników i ponowne wykorzystanie w sposób, którego często nie da się z początku przewidzieć. Z kolei zaniedbania w zakresie zarządzania danymi na etapie planowania projektu mogą prowadzić do sytuacji, w których naukowiec nie jest w stanie zrobić ze swoimi danymi tego, co uważa za potrzebne. Planując zarządzanie danymi badawczymi należy odpowiedzieć sobie na pytania dotyczące tego, jakie dane powstaną, jak przechowywać je i udostępniać w trakcie projektu i po jego zakończeniu, a także które przepisy prawa znajdują zastosowanie w ich przypadku (np. prawo autorskie, ochrona baz danych, ochrona danych osobowych). Tym problemom poświęcone były warsztaty poprowadzone przez Martę Hoffman-Sommer z Platformy Otwartej Nauki 9 oraz 11 grudnia 2015 r. W obu edycjach uczestnicy reprezentowali szerokie spektrum dyscyplin. Prezentacja z warsztatów jest dostępna pod linkiem.

Kilka tygodni po publikacji dokumentu “Kierunki rozwoju otwartego dostępu do publikacji i wyników badań naukowych w Polsce” Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego zorganizowało skierowane do jednostek naukowych i uczelni szkolenia dotyczące tworzenia instytucjonalnych polityk otwartego dostępu. Dwie sesje szkoleniowe odbyły się 24 listopada i 1 grudnia 2015 r. Wzięli w nich udział przedstawiciele uczelni, instytutów badawczych i instytutów PAN (łacznie około 80 osób). Na zlecenie MNiSW szkolenia przeprowadzili członkowie zespołu PON: Krzysztof Siewicz, Lidia Stępińska-Ustasiak i Jakub Szprot. Ze względu na zróżnicowane potrzeby oraz specyfikę poszczególnych instytucji - były wśród nich zarówno takie, które dopiero przymierzają się do wprowadzenia otwartych rozwiązań, jak i takie, które od lat z powodzeniem prowadzą własne repozytoria instytucjonalne - program był podzielony na kilka modułów. Pierwszy obejmował wiedzę o kierunkach rozwoju komunikacji naukowej w Polsce i na świecie oraz otwartym dostępie; omówione zostały również zalecenia MNISW w tym zakresie. Celem drugiego było omówienie kwestii prawnych szczególnie istotnych w kontekście pracy nad politykami otwartości. Popołudniową część szkoleń wypełniły przede wszystkim warsztaty, dzięki którym uczestnicy mogli utrwalić zdobytą wiedzę oraz wymienić się doświadczeniami z osobami z innych instytucji. Spotkania zakończył przegląd narzędzi przydatnych w opracowaniu i wdrażaniu instytucjonalnych polityk otwartego dostępu.

Uniwersytet Łódzki do udostępniania wydawanych przez siebie czasopism wykorzystuje instytucjonalne Repozytorium Uniwersytetu Łódzkiego. Równocześnie z importem czasopism z Czytelni Czasopism, zaimportowane zostały do bazy CEJSH 24 czasopisma z RUŁ (m.in. czternaście serii Acta Universitatis Lodziensis). Dzięki współpracy Platformy Otwartej Nauki i Polskiej Akademii Nauk czytelnicy mogą  obecnie korzystać z prawie 11 tys. nowych artykułów. Liczba wszystkich artykułów dostępnych za darmo w Bibliotece Nauki przekroczyła tym samym 125 tysięcy.  

Wiele czasopism wydawanych przez Polską Akademię Nauk od dawna jest otwartych. Znaczna ich część znajdowała się również w bazach tworzących Bibliotekę Nauki. O motywacjach do wdrażania otwartych rozwiązań i płynących z nich korzyściach z perspektywy PAN w czerwcu opowiadał Platformie Otwartej Nauki Adam Wiciński. Teraz do bazy CEJSH, działającej w ramach Biblioteki Nauki, zostały automatycznie zaimportowane 24 czasopisma z Czytelni Czasopism PAN z obszaru humanistyki i nauk społecznych. Wśród nich znajdują się m.in. “Meander”, “Historyka. Studia Metodologiczne” i “Ruch Literacki”. W ten sposób PAN raz jeszcze potwierdza, że docenia znaczenie otwartości w nauce oraz potrzebę korzystania z wielu kanałów dystrybucji wiedzy.  

Tegoroczny Open Access Week stał się pretekstem do zorganizowania przez Bibliotekę Uniwersytecką w Warszawie, Obywateli Nauki, Laboratorium Cyfrowe Humanistyki UW i Platformę Otwartej Nauk adresowanego do doktorantów seminarium o strategiach publikacyjnych uwzględniających otwarty dostęp. Duże zainteresowanie pierwszym seminarium, które odbyło się 21 października 2015 r. w BUW, skłoniło organizatorów do powtórzenia wydarzenia 19 listopada 2015 r. Program drugiej edycji został uzupełniony zgodnie z sugestiami uczestników. Poruszone zostały wątki związane z celami publikowania prac naukowych, bibliometrią (impact factor, indeks h), dostępnością i widocznością treści w internecie, a także kwestie praw autorskich i wykorzystywania licencji Creative Commons w nauce. Ostatnia część seminariów poświęcona była otwartym danym badawczym. Seminaria prowadzili: dr hab. Aneta Pieniądz, Marta Hoffman-Sommer, Lidia Stępińska-Ustasiak i Michał Starczewski. W każdym wzięło udział ok. 60 uczestników. Prezentacje do pobrania: Publikuj i nie zgiń!#1 Publikuj i nie zgiń!#2         

Serdecznie zapraszamy na kolejne warsztaty z zarządzania danymi badawczymi (Research Data Management; RDM), organizowane przez Platformę Otwartej Nauki działającą w ramach ICM na Uniwersytecie Warszawskim. Warsztaty odbędą się w dwóch terminach do wyboru: we środę, 9 grudnia 2015, oraz w piątek, 11 grudnia, w godzinach 10:00-14:00, w siedzibie ICM UW w Warszawie (ul. Prosta 69, V p.). Warsztaty poprowadzi dr Marta Hoffman-Sommer z PON. Przeznaczone są dla doktorantów i badaczy ze wszystkich dziedzin nauki. W czasie warsztatów omówione zostaną następujące tematy:– Co to są dane badawcze i jakie są korzyści z prawidłowego zarządzania danymi badawczymi?– Na co zwracać uwagę przy wybieraniu i przygotowywaniu danych do przechowywania i/lub udostępniania?– Kwestie prawne związane z udostępnianiem danych– Jak przygotować Plan Zarządzania Danymi (Data Management Plan; DMP)? Warsztaty będą się składać zarówno z zajęć teoretycznych, jak i z ćwiczeń praktycznych (praca w grupach, wspólne dyskusje). Zajęcia będą się odbywać po polsku, ale niektóre wykorzystywane w czasie zajęć materiały (np. przykładowe zbiory danych lub plany zarządzania danymi) mogą być w języku angielskim. Wszystkich zainteresowanych prosimy o rejestrację przez formularz zgłoszeniowy.Warsztaty są bezpłatne. Liczba miejsc jest ograniczona – o przyjęciu na warsztaty decydować będzie kolejność zgłoszeń. Program warsztatów:10:00 – 10:30    Co to są dane badawcze i jakie są korzyści z przemyślanego zarządzania danymi badawczymi?10:30 – 11:45    Selekcja i przygotowanie danych do przechowywania i archiwizacji(ćwiczenie praktyczne)11:45 – 12:15    Przerwa12:15 – 12:45    Kwestie prawne związane z udostępnianiem danych12:45 – 14:00    Jak przygotować Plan Zarządzania Danymi? (ćwiczenie praktyczne)

Zakończył się Open Access Week (OAW), znany w Polsce jako Tydzień Otwartej Nauki, który w tym roku odbywał się pod hasłem „Otwartość dla współpracy” („Open for Collaboration”).  Platforma Otwartej Nauki właczyła się w jego obchody inicjując nowe działania i wspierając aktywności innych instytucji. Open Access Week to nie tylko różnorodne wydarzenia, ale również premiery materiałów edukacyjnych dotyczących otwartości w nauce. W tym roku Platforma Otwartej Nauki przygotowała krótki film promujący otwieranie danych badawczych - "Otwarte dane, lepsza nauka" - w którym o dzieleniu się danymi mówią eksperci w zakresie ich przechowywania, przetwarzania i udostępniania: Tim Smith (CERN), Mark Thorley (RCUK), Kevin Ashley (DCC) oraz Mark Parsons (RDA). W środę 21 października 2015 odbyło się współorganizowane przez Bibliotekę Uniwersytecką w Warszawie, Obywateli Nauki, Laboratorium Cyfrowe Humanistyki UW i Platformę Otwartej Nauki seminarium dla doktorantów: „Publikuj i nie zgiń. Jak publikować, aby być widocznym i wspierać swoją karierę”. Było one poświęcone kierunkom rozwoju komunikacji naukowej, a także praktycznym kwestiom dotyczącym publikowania i zwiększania oddziaływania artykułów oraz wyników badań, ze szczególnym uwzględnieniem otwartego dostępu. Seminarium poprowadzili dr hab. Aneta Pieniądz, reprezentująca ruch Obywatele Nauki oraz Lidia Stępińska-Ustasiak, Michał Starczewski i dr Marta Hoffman-Sommer z PON. Wzięło w nim udział około 70 uczestników. Zainteresowanie wydarzeniem było bardzo duże; liczba zarejestrowanych osób była większa niż możliwości, jakie dawała sala, więc seminarium w tej samej formule będzie powtórzone 19 listopada. Podczas OAW członkowie zespołu PON wzięli udział w kilku organizowanych w Polsce i za granicą wydarzeniach. 20 października dr Marta Hoffman-Sommer zaprezentowała nowo powstałe Repozytorium Otwartych Danych RepOD na Seminarium Open Access, organizowanym  – jak co roku – przez Uniwersytet Łódzki. W seminarium wzięło udział kilkadziesiąt osób, przede wszystkim studentów i pracowników Uniwersytetu Łódzkiego. Wśród prelegentów znaleźli się również Paweł Krajewski z Instytutu Genetyki Roślin PAN w Poznaniu, Katarzyna Kurowska z Instytutu Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Łódzkiego oraz Emilia Karwasińska z Biblioteki Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Oprócz prezentacji i dyskusji w ramach seminarium odbyły się także warsztaty z prawa autorskiego, prowadzone przez dra Krzysztofa Kurosza z Katedry Prawa Cywilnego Uniwersytetu Łódzkiego.  21 października w Poczdamie dr Marta Hoffmann-Sommer poprowadziła zajęcia na temat otwartego dostępu do publikacji naukowych i danych badawczych. Odbyły się one w ramach warsztatów przeznaczonych dla młodych badaczy z poczdamskiego GFZ German Research Centre for Geosciences. 22 października Lidia Stępińska-Ustasiak i Michał Starczewski poprowadzili spotkanie na temat otwartego dostępu w Akademii Pedagogiki Specjalnej. „Otwieranie nauki – co może się wydarzyć, kiedy publikacje i dane naukowe będą dostępne dla wszystkich?” – taki temat zachęcił do przyjścia i udziału w dyskusji pracowników i studentów APS. Wśród poruszonych zagadnień znalazły się nie tylko podstawowe narzędzia wspierające otwarty dostęp, takie jak otwarte repozytoria, czy kwestie prawne, ale również możliwości wykorzystywania portali społecznościowych dla naukowców w celu dynamizacji dyskusji i wymiany wiedzy. Październikowe spotkanie w APS nie będzie ostatnim. W niedługim czasie odbędzie się szkolenie dla doktorantów tej uczelni, dotyczące otwartej nauki. Polskie obchody OAW koordynowała Koalicja Otwartej Edukacji (KOED), w pracach której Platforma Otwartej Nauki aktywnie uczestniczy. Patronatem objęła je Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego, prof. Lena Kolarska-Bobińska.

Instytut Slawistyki PAN zaprosił Koalicję Otwartej Edukacji do przedstawienia pracownikom Instytutu zagadnień dotyczących otwartych modeli komunikacji naukowej oraz związanych z nimi kwestii prawnych. Spotkanie, które odbyło się 5 listopada 2015 r., poprowadzili Michał Starczewski z PON oraz Marcin Wilkowski, reprezentujący KOED. Instytut Slawistyki ma doświadczenie w otwartym udostępnianiu prac naukowych: prowadzi własną platformę otwartych czasopism, wykorzystującą oprogramowanie Open Journal Systems, za pomocą której udostępnia 8 periodyków, oraz repozytorium slawistyczne (jedno z nielicznych w Polsce repozytoriów dziedzinowych) iReteslaw, oparte na oprogramowaniu DSpace. W czasie spotkania poruszone zostały takie kwestie, jak motywy publikowania prac naukowych czy metody sprawienia, by treści były nie tylko dostępne, ale także widoczne w internecie. Wiele uwagi poświęcone zostało regulacjom prawnoautorskim, co doprowadziło do postawienia pytania o potrzebę stosowania licencji Creative Commons w nauce. Bezpośrednim bodźcem do zorganizowania spotkania było przyjęcie przez MNiSW dokumentu “Kierunki rozwoju otwartego dostępu do publikacji i badań naukowych w Polsce” oraz wprowadzenie zmian w sprawozdaniach z działalności instytucji naukowych w systemie POL-on.