Wydarzenia Aktualności
W latach 2016-2017 w ramach projektu OpenAIRE 2020 w ponad trzydziestu krajach europejskich odbywają się Krajowe Warsztaty Otwartego Dostępu (National Open Access Workshops). W Polsce Krajowe Warsztaty OD odbyły się 16 listopada 2016 w Warszawie. Ich organizatorem była Platforma Otwartej Nauki, która prowadzi Krajowe Biuro OD i reprezentuje OpenAIRE w Polsce. W warsztatach wzięło udział ponad 90 osób, które zajmują się OD w swoich jednostkach naukowych.
Warsztaty zaczęły się od wystąpienia Rona Dekkera, jednego z dyrektorów Holenderskiej Organizacji Badań Naukowych (NWO), który obecnie pełni w Komisji Europejskiej funkcję sekretarza niedawno powstałej Open Science Policy Platform. Ron Dekker podkreślał, że otwarty dostęp do publikacji i danych badawczych to tylko część większego zjawiska, jakim jest otwarta nauka, która wiąże się z głębokimi przemianami w całym sposobie dotychczasowego uprawiania nauki i prowadzenia badań naukowych (link do prezentacji).
Następnie wystąpił Mateusz Gaczyński, zastępca dyrektora Departamentu Innowacji i Rozwoju MNiSW, który mówił o rekomendacjach, jakie MNiSW zawarło w opublikowanym w zeszłym roku dokumencie „Kierunki rozwoju OD do publikacji i wyników badań naukowych w Polsce” (link do prezentacji).
Po przerwie odbyła się długa dyskusja z udziałem panelistów reprezentujących instytucje i środowiska naukowe w Polsce oraz z aktywnym udziałem uczestników warsztatów. Dyskutowano na temat dalszych działań w kwestii OD, rozwiązań proponowanych przez NCN, sytuacji jednostek naukowych, stosunku społeczności naukowej do OD. Panowała zgoda co do tego, że istotne dla rozwoju OD w Polsce byłyby zmiany w ewaluacji naukowców i jednostek naukowych, a także że konieczne są jakieś rozwiązania kwestii finansowania proponowanych działań.
W czwartek i piątek, 27 i 28 października 2016 r. w warszawskiej Kinotece odbyła się V edycja międzynarodowej konferencji CopyCamp, poświęcona przyszłości prawa autorskiego w Europie. W dwóch równoległych sesjach swoje wystąpienia prezentowali goście z Polski oraz innych państw Grupy Wyszehradzkiej oraz pozostałych krajów Unii Europejskiej, a także goście z Białorusi, Kolumbii, Kanady i Stanów Zjednoczonych.
Szczególnym zainteresowaniem cieszyło się wystąpienie posłanki do Parlamentu Europejskiego, sprawozdawczyni projektu dyrektywy o prawie autorskim na Jednolitym Rynku Cyfrowym, Dr Therese Comodini Cachia. Podkreślała ona, że celem obecnie prowadzonej reformy prawa autorskiego UE jest zwiększenie dostępu do kultury w sposób przyjazny dla użytkowników przy jednoczesnym zagwarantowaniu uprawnionym poczucia pewności koniecznej do tego, aby umieszczać swoje utwory w internecie. Posłanka wspominała również o konieczności wzmocnienia pozycji autorów względem wydawców, choć podkreślała, że swoboda umów to istotny element systemu prawa autorskiego. W części szczegółowej swojego wystąpienia wymieniła szereg pytań dotyczących szczegółowych rozwiązań zawartych w projekcie dyrektywy. Wskazywała na konieczność dyskusji wokół takich zagadnień jak umożliwienie startupom na maszynową analizę tekstów i danych, wprowadzenie ograniczeń obowiązku filtrowania, czy ustalenie zakresu nowego prawa wyłącznego dla wydawców. Wiele tych kwestii jest istotnych z punktu widzenia naukowców oraz otwartej nauki.
Tematyce otwartej nauki i otwartego dostępu poświęcono ponadto jeden z paneli konferencji. Otworzył go Jonas Holm, prawnik reprezentujący Uniwersytet Sztokholmski i organizację LIBER, który mówił o potrzebie nowego podejścia w ustawodawstwie prawnoautorskim wobec bibliotek, edukacji oraz „big data”. W tym samym panelu występowali także: Stephen Wyber (IFLA), prof. Anikó Grad-Gyenge, Petra Pejšová, Nicolaie Constantinescu oraz Ondřej Neumajer.
Z kolei jedne z warsztatów towarzyszących CopyCampowi poświęcono tematyce otwierania danych badawczych. W trakcie spotkania, które poprowadziła dr Marta Hoffman-Sommer i dr Krzysztof Siewicz (oboje z PON), omówiono konkretne wyzwania prawne stojące na drodze do otwierania danych geofizycznych oraz materiałów urzędowych.
Wystąpienia będą wkrótce dostępne na stronie konferencji.
Platforma Otwartej Nauki była jednym z patronów merytorycznych CopyCamp 2016.
25 października 2016 roku odbyło się w Bibliotece Uniwersytetu Łódzkiego 7. Seminarium Open Access. Była to kolejna już edycja corocznego seminarium, organizowanego przez BUŁ z okazji Open Access Week. W tym roku na program Seminarium składało się siedem wykładów oraz warsztaty.
Piotr Kępski z MNiSW przedstawił słuchaczom zalecenia Ministerstwa zawarte w "Kierunkach rozwoju otwartego dostępu do publikacji i wyników badań naukowych w Polsce". Następnie Tomasz Lewandowski z PON wygłosił wykład "Repozytoria instytucjonalne a wyszukiwarki akademickie", w którym przedstawił możliwe działania mające prowadzić do zwiększenia widoczności repozytoriów instytucjonalnych w Google Scholar. Dr Natalia Pamuła-Cieślak (UMK) w wykładzie "O zaletach i problemach katologowania społecznościowego czasopism otwartych" przedstawiła swoje doświadczenia jako redaktor prowadzący w Directory of Open Access Journals (DOAJ). Dowiedzieliśmy się też, że pierwszym polskim czasopismem, które doczekało się odznaki DOAJ Badge są "Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej. Seria Transport". Po przerwie kawowej wystąpił Piotr Peszko z 2Edu. "Open Instructional Design. Is it possible?" to propozycja wprowadzenia metodologii Instructional Design w uniwersyteckie praktyki dydaktyczne. Dr inż. Katarzyna Gaca (Elsevier) zaprezentowała najnowsze zmiany w znanym narzędziu Mendeley, w 2013 roku kupionym przez Reed Elsevier ("Mendeley - zarządzanie literaturą w dobie otwartej nauki"). Dwa ostatnie wystąpienia były stałymi elementami seminariów: co roku przedstawiciel jednego z czasopism wydawanych na Uniwersytecie Łódzkim zdaje sprawę z działalności w ostatnim okresie, co roku też wystąpienie przedstawia przedstawiciel Wydawnictwa Uniwersytetu Łódzkiego - tym razem odbyło się to w formie komunikatu. Dr Ivan Petrov, redaktor "Studia Ceranea" podzielił się doświadczeniami swojego czasopisma w zakresie otwartego dostępu, umiędzynarodowienia redakcji i autorów oraz indeksowania w bazach referencyjnych. Dr Agnieszka Kałowska zaprezentowała nowo powstałą platformę czasopism Wydawnictwa UŁ, wykorzystującą Open Journal Systems.
Po przerwie obiadowej odbyły się warsztaty "Mendeley - zarządzanie literaturą w dobie otwartej nauki" poprowadzone przez dr inż. Katarzynę Gaca. Warsztaty zajęły półtorej godziny. Na tym 7. Seminarium Open Access dobiegło końca.
21 października, w piątek poprzedzający tegoroczny Tydzień Otwartej Nauki, Uniwersytet w Białymstoku zorganizował panel dyskusyjny zatytułowany „Open Access – jak efektywnie wykorzystać potencjał otwartej nauki?". Panel składał się z dwóch części; obie były moderowane przez Emanuela Kulczyckiego.
W pierwszym panelu dyskusja koncentrowała się wokół pytań o to, czym jest otwarty dostęp, jaka jest rola danych badawczych i jak można je najlepiej udostępnić. Perspektywa humanistyczna została przedstawiona przez profesorów Uniwersytetu w Białymstoku. Katarzyna Sztop-Rutkowska łączyła punkt widzenia naukowca z punktem widzenia pracownika organizacji pozarządowej zaangażowanej w zmianę społeczną. Platformę Otwartej Nauki, a zarazem nauki przyrodnicze, reprezentowała Marta Hoffman-Sommer.
Drugi panel był okazją do zastanowienia się nad możliwością wprowadzenia instytucjonalnej polityki otwartości. W panelu uczestniczyły osoby mające doświadczenie w pełnieniu funkcji kierowniczych - zarówno na poziomie całej uczelni, jak i wydziałów. Kontrowersje wzbudził status czasopism prawniczych, będących przykładem publikacji z potencjałem komercyjnym, a także kwestia odgórnego zobowiązania do przestrzegania nowych standardów komunikacji naukowej, które mogą nie zawsze tak samo dobrze pasować do wszystkich dyscyplin. PON w panelu reprezentował Michał Starczewski.
17 października odbyło się zorganizowane przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego seminarium „Dobre praktyki w zakresie otwartego dostępu do publikacji naukowych”. Było one przeznaczone dla osób, które mają pełnić rolę Pełnomocników ds. Otwartego Dostępu w swoich instytucjach oraz koordynować proces przygotowania i realizacji polityki otwartego dostępu. W pierwszej części spotkania Piotr Kępski z MNiSW omówił główne zasady polskiej polityki otwartego dostępu, a Jakub Szprot zarysował szerokie tło omawianych zagadnień, prezentując stan otwartej nauki w Polsce i na świecie. Następnie uczestnicy zastanawiali się nad wdrażaniem otwartości z perspektywy instytucji naukowej: Jolanta Przyłuska przedstawiła proces przygotowań do wprowadzenia instytucjonalnej polityki otwartego dostępu na przykładzie Instytutu Medycyny Pracy w Łodzi, a Piotr Kępski przeanalizował wzór takiej polityki przygotowany na zamowienie MNiSW przez ekspertów PON. W drugiej części spotkania Karolina Grodecka podzieliła się doświadczeniami Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie w zakresie otwartych zasobów edukacyjnych, Marcin Werla (PCSS) opowiedział o roli polskich bibliotek cyfrowych w zapewnianiu otwartego dostępu, a Lidia Stępińska-Ustasiak przybliżyła uczestnikom podstawowe narzędzia i źródła informacji na temat otwartego dostępu.
Na zaproszenie Ministerstwa Rozwoju poprowadziliśmy 17 X 2016 r. szkolenie dla potencjalnych beneficjentów działania 2.3 Programu Polska Cyfrowa, zainteresowanych wiedzą o dobrych praktykach w otwartym udostępnianiu zasobów z obszaru nauki, kultury i administracji publicznej. Poświęciliśmy uwagę m.in. takim zagadnieniom jak: po co instytucje udostępniają swoje dane? W jakim otoczeniu infrastrukturalnym działają? Jakie kwestie prawne powinny zostać uwzględnione przy realizacji projektów mających na celu udostępnianie zasobu?
Duże zróżnicowanie instytucji, do których adresowane były warsztaty, pozwoliło pokazanie wspólnego kontekstu .
Otwarty dostęp do wyników badań naukowych staje się coraz istotniejszym elementem przemian systemu uprawiania nauki na całym świecie. Coraz więcej krajów na świecie wymaga, by wyniki badań naukowych finansowanych ze środków publicznych były udostępniane w sposób otwarty. Także Komisja Europejska wprowadziła już otwarty dostęp do publikacji naukowych jako obowiązkowy element programu Horyzont 2020; stopniowo wprowadzany jest również otwarty dostęp do danych badawczych. Państwa członkowskie zostały zobowiązane do ustalenia własnych, krajowych strategii otwierania nauki. W Polsce pierwszym krokiem na drodze do stworzenia takiej strategii jest dokument MNiSW z 2015 roku „Kierunki rozwoju otwartego dostępu do publikacji i wyników badań naukowych w Polsce”. Celem warsztatów jest stworzenie przestrzeni do debaty na temat krajowej strategii otwartego dostępu, dotychczas podjętych kroków i dalszych planowanych działań.
Poniżej podajemy program warsztatów. W drugiej części przewidziana jest dyskusja panelowa, w ramach której liczymy także na aktywny udział publiczności. Zależy nam, aby jak najwięcej różnych jednostek naukowych z całego kraju było reprezentowanych na warsztatach, dzięki czemu stanowisko środowiska akademickiego znajdzie odzwierciedlenie w toczącej się dyskusji. Zapraszamy do rejestracji (link)!
Program
Krajowe Warsztaty Otwartego Dostępu, OpenAIRE2020
Środa, 16 listopada 2016, godz. 11:00-15:45
Sala 0142 (aula) w budynku CeNT UW, ul. Banacha 2C, Warszawa
10:45 – 11:00 Rejestracja uczestników + kawa/herbata
11:00 – 11:10 Marek Niezgódka, dyrektor Interdyscyplinarnego Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego, Uniwersytet Warszawski – powitanie
11:10 – 11:50 Ron Dekker, dyrektor ds. instytutów w Netherlands Organisation for Scientific Research (NWO) oraz sekretarz EC Open Science Policy Platform – „Open Science in a European perspective” (wystąpienie w języku angielskim)
11:50 – 12.30 Mateusz Gaczyński, zastępca dyrektora Departamentu Innowacji i Rozwoju, MNiSW – „Polityka otwartego dostępu w Polsce. Rekomendacje MNiSW”
12.30 – 13.30 Przerwa obiadowa
13.30 – 15.30 „Jak wprowadzić otwarty dostęp w Polsce?” – dyskusja panelowa
dr Antonina Chmura-Skirlińska (NCN), mgr inż. Stanisław Dyrda (NCBR), prof. dr hab. Stanisław Trenczek (RGIB), dr Paweł Szczęsny (IBB PAN), dr hab. Aneta Pieniądz (Obywatele Nauki), prof. dr hab. Henryk Krawczyk (KRASP)
Prowadzenie: Jakub Szprot, Platforma Otwartej Nauki, ICM UW
15.30 – 15.45 Podsumowanie
Po 2,5 roku pracy kończy się projekt FOSTER. Jego celem było przeprowadzenie warsztatów i szkoleń oraz zebranie rozproszonych materiałów szkoleniowych na portalu e-learningowym. 28 czerwca 2016 r. w bibliotece uniwersyteckiej w Helsinkach odbyło się spotkanie podsumowujące efekty. Jednym z 13 partnerów projektu było ICM UW. Nasz wkład w projekt obejmuje m.in. wsparcie eksperckie w prowadzeniu szkoleń (Narodowe Centrum Nauki, Helmholz-Zentrum z Poczdamu i inne) i opracowanie polskojęzycznych kursów e-learningowych dostępnych na portalu FOSTER.
Więcej szczegółów o spotkaniu i o efektach projektu można znaleźć na blogu Otwartej Nauki.
Zapraszamy do wzięcia udziału w moderowanym kursie e-learningowym The Horizon 2020 Open Research Data Pilot. Kurs będzie trwał od poniedziałku do piątku (6-10 czerwca 2016 r.). Będzie składał się z materiałów dostępnych on-line na platfotmie FOSTER oraz z webinarium. Uczestnicy będą mogli dowiedzieć się, jakie są zasady udostępniania danych badawczych powstałych w projektach finansowanych ze środków programu Horyzont 2020: kiedy będzie to obligatoryjne, a kiedy opcjonalne.
Kurs zorganizany został we współpracy dwóch europejskich projektów wspierających otwartą naukę: FOSTER i OpenAIRE. Platforma Otwartej Nauki bierze udział w realizacji ich obu.